• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası

Ana Sayfaya Dönüş

En Çok Okunan Yazılarım

Güncel 

Yazılarım

Yorumlar

İletişim

Analitik ve Holistik Düşünme;

 (gtag.js) Düşünme, hayatımızda ve kültürümüzde önemli bir yer tutar. Düşünerek niyet ediyoruz, karar veriyoruz ve plan yapıyoruz. Düşünme ve düşünme şeklimiz bizim için son derece önemlidir. Bu konuda yaklaşık 574 yıl önce hayata veda eden Kaygusuz Abdal'ın  "Adem Dedikleri" şiiri ile konuya başlamak istiyorum.
             Bu Adem dedikleri
El ayakla baş değil
Adem manaya derler
Surat ile kaş değil.

Büyük Türkçe Sözlükte mana, anlam anlamında kullanılır denmektedir. Kaygusuz abdal şiirinde insanı farklı kılanın "görünüş ve bedeni olması değil, insan, manaya derler" derken, düşünme sürecini vurgulamaktadır. Düşünme sürecinin sonunda anlaşılma ve anlamlandırma yani anlama oluşmaktadır.
               
Problem Çözme ve Karar verme Eğitimi için Tıklayınız.

Kaygusuz Abdal'ın vurguladığı, düşünme eylemi insanı diğer canlılardan ayıran en temel özelliğidir. Düşünme; gözlem, tecrübe, sezgi, akıl yürütme ve diğer kanallarla elde edilen malumatı kavramsallaştırma, uygulama, analiz ve değerlendirmenin disipline edilmiş şeklidir.
               
Düşünme konusunda birçok çalışma yapılmıştır. Bu alanda yapılan çalışmalardan Sternberg Zihinsel Benlik Yönetimi Kuramı düşünme stillerini ele alan bir kuram ortaya koymuştur. Zihinsel Benlik Kuramına göre 5 farklı boyutta 13 düşünme stili ile belirlenmektedir. Boyutları sayarsak;

1)      Fonksiyonlar,
2)      Biçimler,
3)      Düzeyler,
4)      Alanlar
5)      Eğilimler
               
Sternberg,  düzeyler boyutunda yaptığı sınıflandırmada “lokal” ve “global” olmak üzere iki düzeyden söz etmektedir.
               
Bunlardan lokal düşünme stili baskın olan bireylerin detaylarla, özel ve somut örneklerle uğraşmaktan hoşlandığını; ormanı bir bütün olarak değil, ormanın oluşturan parçaları olan ağaçları görme eğiliminde olduğunu vurgular, Lokal düşünme biçimini analitik yada ayrıntısal olarak isimlendirmemiz doğru olacaktır.
               

Analitik düşünme, var olan nesneyi bulunduğu içeriğinden alıp, kategorilere ayırarak, bu kategorilere odaklanma eğilimi içermekte ve nesnelerin davranışlarını açıklamak ve tahmin etmek için kurallar kullanma tercihi olarak açıklanmaktadır. 
               
Global düşünme stili baskın olan bireyler ise büyük, genel resimler, genellemeler ve soyutlamalarla uğraşmaktan hoşlanırlar; ormanın içindeki parçaları, ağaçları değil, ormanın kendisini görme eğilimindedirler. Bütüncül (holistik) düşünme global düşünmenin karşılığı olarak değerlendirilmektedir.
               
Bütüncül (holistik) düşünce ise alan ya da içeriği bir bütün olarak kapsayan, alan ve nesne arasındaki ilişkilere dikkat etmeyi içeren, bu ilişkilere dayalı olayları tahmin etme ve açıklama tercihi olarak ifade edilmektedir.

İşe alımlarda;

13 değişik farklı düşünme yöntemi hayatımızda yer almakta iken ülkemizde iş ilanlarında en çok analitik yaklaşım ya da analiz eden kavramları ilanlarda kullanılmaktadır. Düzey düşünsel sınıflandırmadaki kullanılan kelimeleri kariyer.net sayfasında 24.12. 2017 tarihinde saydırdıktan sonra değerlendirdiğim tablo altta sunulmuştur.

Kelime

Düşünme sınıfı

Sayısı

Toplam

Toplam ilan sayısı

Yüzde

Analiz

Analitik (Ayrıntısal) Düşünme

5939

13586

90327

%15

Ayrıntısal

0

Analitik

7647

Holistik

Holistik (Bütüncül) Düşünce

0

54

90327

%0,05

Bütüncül

54

 
İş ilanlarında düşünme şekli işe alımda bir tercih nedeni olarak ortaya konulmaktadır. Şirketler ilan verirken analitik yaklaşımı tercih ettiklerini yüzdesel olarak değerlendirdiğimizde 30 kat daha fazla vurgulama yapmışlardır. Analitik düşünmenin işe alımda tercih nedeni olduğunu ilanda çon net vurgulayarak duyurmuşlardır.
               
İşe alımda analitik yaklaşımı olan adayları tercih ettiğini duyuran kelimeleri ilanlarına yazan firmalar bunu bir alışkanlıktan mı yoksa birbirlerini taklit etmekten dolayı yapmaktadır?
               
Sorum Şudur: Bilimsel olarak bireysel analitik yaklaşımın problem çözümünde, karar vermede Bütüncül (holistik) yaklaşıma göre bir üstünlüğü var mıdır?  
               

Bilimsel bir üstünlük yoksa! Neden ilanda yazılmaktadır?             
Bilişsel yaklaşımın İş ve Özel hayata yansımaları;
               
Analitik düşünme tarzına sahip olan bireyler olgu ve veri arayışında olup, olayların nasıl gerçekleştiğini bilmek isterler ve olgu ve detayları akıllarında tutma eğilimindedirler.
               

Analitik yaklaşımla karar veren ve problemlerini çözen bir bireyle bütüncül bir yaklaşımla problemlerini çözen bireyin karar süreçlerinde ve problemi ortadan kaldırma başarılarında bariz bir fark var mıdır?
               
Yaşamda analitik yaklaşımda bulunanlar daha başarılı mıdır?
               
Düşünme stili işe alımda bir tercih nedeni olduğuna göre analitik düşünme şekli özel hayatta bir başarı ve mutluluk nedeni midir?
               
Şirketler insanları işe alırken analitik yaklaşımı olanları tercih ettiğine göre, bireyler iş hayatında şirketteki bireysel çatışmaları daha kolay mı çözmektedir?
               

Eşi ile kavga eden, tartışan bir kişi tartışma, kavga sebebini analiz ederken, sebebi ortadan kaldırmak yerine çok fazla analiz yaparak, daha detaya girip, yeni problemler mi yaratmaktadır?
               
Analitik düşünen bireyler ormanı değil ormandaki ağaçları tek tek görme eğiliminde ise tek bir ağaca takılıp, problemin bütününü görmeme ve tek ağaç ile uğraşırken ormanı kaybetme, konudan kopma veya konuyu dağıtma eğiliminde olabilir mi?                 

Bütüncül düşünmeye sahip olanlar yaratıcı olmaya eğilimli, deney yapmaktan zevk alan kişilerdir. Bu kişiler fırsatları ve zorlukları görme eğilimi olan, kural ve prosedürlerden hoşlanmayan, buna karşın belirsizlikten ve özgürlükten hoşlanan bireylerdir.
               
Holistik, resmin bütününü gören ve ilişkileri bağlantıları dikkate alan yaklaşımın üstün yönleri yok mudur? İş hayatında neden tercih edilmemektedir?
               
Yenilik kabulünde ve yeniliği tanımakta direnç göstermeme konusunda holistik yaklaşımda olanlar daha başarılıdır. Çünkü büyük resimdeki avantajları görürler. Bu durumda İnovasyon alanında ve satışta holistik yaklaşımı olanlar daha başarılı olabilir.
               
Sizce iş alanlarında ihtiyaç analizi yapılırken analitik ve holistik düşünme biçimine göre iş alanları analiz edilebilir mi?
               
Düşünme Stili ve Eğitim ilişkisi;
               
Düşünme stili ise bir kişinin bilgiyi öğrenirken veya öğrendiği bilgiyi daha sonra nasıl düşüneceğiyle ilgili tercih ettiği yöntemi tanımlamada kullanılabilir. Stil düşünmede tercih edilen yöntemdir. Yetenek değildir, fakat yeteneklerimizi nasıl kullanacağımızla ilgili tercihlerdir.
               
Düşünme stili öğrenilebilir ve düşünme stili eğitimle geliştirilebilmektedir. Ülkemizdeki eğitim analitik eğitim anlayışına uygun biçimde şekillendirilmektedir.
               
İbn-i Haldun, düşünme yetisini eğitebilen birey ve toplumların, yaşama kültürü ve uygarlık oluşturmada önemli bir avantaj elde ettiklerini ifade eder. Buna göre nasıl düşüneceğimizi bilmemiz bizim için önemlidir.
               
Düşünmeyi öğrendiğiniz gibi kendi düşünme stilinizi de tanımanız ve ona göre kullanmanız gerekir.  Sternberg’e göre kişi tek bir stile değil, bir stiller profiline sahip olduğundan dolayı bütüncül düşünme stili baskın bireyde analitik düşünme stili, analitik düşünme stili baskın bireyde ise bütüncül düşünme stili var olabileceğinden kullanılan çözüm yolları birbirini etkileyebilir.
                
Bilişsel yaklaşım ve Güncel Konulara etkisi;
               
Türkiye-ABD ilişkilerini Habertürk, CNN, NTV vb. TV programları bilgili katılımcıları seçerek ülkeler arasında olan problem olan konuları tartışma programlarında ele almaktadır. Katılımcılar konuları analiz etmekte, irdelemekte ve hukuki, ekonomik, siyasi ve mütekabiliyet ilkesi veya müttefik, stratejik ortak yaklaşımında konuları hakkında bilgi vermektedir. Karşılıklı olarak detaylar üzerinden münazaralar sürdürülmektedir.
               
Örneğin; Çuval krizi, Vize problemi, Zarraf davası, YPG'ye silah verilmesi vb konular
               
Genel olan yaklaşım analitik yaklaşımdır, konu seçilmekte ve konu üzerinden uzun saatler boyunca bilgi paylaşımında bulunulmaktadır. Ben bugüne kadar programların genel büyük resmi açık anlaşılır biçimde tez olarak ortaya koyduğunu göremedim.

                Burada sorular şunlardır;
Konular arasındaki bağlantılar nelerdir?
Büyük resim nedir?
Amerika'nın tüm politikasının amacı nedir?
Bu amaç Türkiye'yi nasıl etkilemektedir?
               
Açıkça bir gündemde holistik ( Bütüncül) yaklaşımla konular arasında bağlantılar ve büyük resim oluşturulursa, uzun vadeli Amerikan politikalarının hedefi ve Ülkemiz, bölgedeki hedef ülkeler üzerindeki planları kamuoyu tarafından tartışılmaya ve anlaşılmaya başlanacaktır.
               
Analitik yaklaşımla detaylı olarak konuları irdelemek, analiz yapmak, ormandaki ağaçlara takılmak gibi olmaktadır, faydalıdır fakat büyük resim, genel hedef gözden kaçmaktadır.
               
Amerika'nın bölgesel ve ülkemizle ilgili tezlerin TV programlarında politikalarının konuşulmaya başlanması ortaya konacak tezler ile büyük resim, ABD'nin amacı, amaca uygunlaştırılan genel çerçeve uzun vadeli olarak kamuoyunca anlaşılabilecektir.
               
Bunun sonucunda oluşacak ulusal birlik ve kamuoyu etkisi ile milli politikalar daha uzun vadeli ve kamuoyu destekli olarak belirlenebilecektir.
               
Sonuç Olarak;
               
İş hayatımızda, Özel yaşantımızda, Uluslar arası konularda Problem çözmede analitik veya holistik yaklaşımı tercih edebiliriz. Bu bizim düşünme stilimize bağlıdır, stiller arasında geçiş yapabiliriz.
               
Sahada yapılan uygulamalı çalışma ile ilköğretim Öğretmenlerinin Düşünme Stilleri İle Kullandıkları Öğretim Yöntemleri Arasındaki İlişki konusunda yapılan çalışmada İlköğretim sınıf öğretmenleri ve ilköğretim branş öğretmenleri arasındaki ilişki her bir düşünme stili boyutunda incelendiğinde hiçbir boyutta farklılaşma olmadığı belirlenmiştir. Aynı çalışmada cinsiyetler açısından yapılan analizlerde de kadın öğretmenler ile erkek öğretmenler arasında anlamlı bir farklılaşma olmadığı görülmüştür.
               
Bu çalışmadan holistik düşünen ve analitik düşünenler arasında bir farklılaşma olmadığı sonucunu anlıyoruz.
               
Kopenhag üniversitesinin Dynamo merkezinin misyonunda holistik (bütüncül)  düşünebilen bilim insanı yetiştirmekten bahsedilmektedir.  
               
Amerikan İstihbarat Üniversitesi (NIU) istihbarat mesleğini bütüncül ve entegre bir yaklaşımla ilerletmeyi düşünmektedir.
               
Yurt dışında bütüncül düşünebilen bilim adamı yetiştirmekten ve İstihbarat konusunda bütüncül ve entegre yaklaşımı hedef alırken;
               

Ülkemizde neden iş ilanlarına analitik düşünenleri tercih ettiğimizi yazmaktayız?
               
Kişisel yada genel konulara çoğunlukla analitik yaklaşmaktayız.
               
Tüm uluslararası değerlendirmelerimizde detaylara saplanmakta ve genel, büyük resmi gözden kaçırmaktayız?
               
Eğitim sistemi bunda etken olmakla birlikte, Algı yönetimi ile ne düşüneceğiz ve nasıl düşüneceğimizde bize verilen donelerle belirlenmekte, düşünme sürecimiz etkilenmektedir.
               
İnsanlarda 13 ayrı düşünsel şekil olduğuna göre bunların arasında geçiş yapacak ve gerektiğinde analitik ihtiyaç olduğunda holistik olarak konuyu değerlendirecek bilinç seviyesine ulaşmalıyız.
               
Ormanda tek bir ağaca takıldığımızı fark ederek büyük resme bakmayı öğrenmeliyiz.

Sorularınız olursa  lütfen mesaj atınız, gelecek eğitimlerde Birlikte olmak dileğimle;

Beğendiğiniz yazıları dostlarınızla paylaşınız.
               
Saygılarımla
               
Fikret GUZELLER

Kaynaklar:

Sternberg, R. L. (1997). Thinking styles. New York: Cambridge University Pres

Özden, Y. (2003). Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Pegem A Yayıncılık

İbn Haldun, (2007). Mukaddime. Çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları.

http://www.siir-defteri.com/sairler/halk-ozanlari/Kaygusuz-Abdal/Adem-Dedikleri-/6-3.aspx

Zhang, L. F. (2003). Contributions of Thinking Styles to Critical Thinking Dispositions. The Journal of Psychology,

Nisbett, R. E., Peng, K., Choi, I. ve Norenzayan, A. (2001). Culture and systems of thought: holistic versus analytic cognition. Psychological review,

Sánchez, J. C., Carballo, T., ve Gutiérrez, A. (2011). The Entrepreneur from a Cognitive Approach. Psicothema,

http://dynamo.ku.dk/about/mission/

http://ni-u.edu/wp/about-niu/

Aysun Umay, Şebnem Arıol Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2011/Sayı 30 Baskın Olarak Bütüncül Stilde Düşünenlerle Baskın Olarak Analitik Stilde Düşünenlerin Problem Çözme Davranışlarının Karşılaştırılması

Bilal DUMAN, Özkan ÇELİK İlköğretim Online, 2011, sayı 10 İlköğretim Öğretmenlerinin Düşünme Stilleri İle Kullandıkları Öğretim Yöntemleri Arasındaki İlişki