Bu yazıda ele aldığım konu hiç kimseyi hedef almamaktadır, kendi çevrenizde olan insanlara yazdığım yazıdaki bazı özellikler uyarken bazı insanlara hiçbir şekilde uymayabilir. İdeal olan hiçbir şekilde olumsuz benzetmelerin ne çalışanlarımıza ne de yöneticilerimize özellik olarak uymamasıdır.

Çarşıda pazarda, evimizde, apartmanımızda, maçta, sokakta her yerde her gün bukalemunlarla karşılaşmaktayız. Konuyu daha anlaşılır kılmak için iş hayatında karşılaştığımız yönetici ve çalışanlar üzerinden  yazmanın daha doğru olacağını düşündüm.

Bununla birlikte siz yazıyı okuduktan sonra bukalemunun özelliklerini istediğiniz şahısa benzetim için kullanabilirsiniz yada benzetim için uygun olup olmadığına karar verebilirsiniz.

Yöneticiler Açısından;

1. Avustralya'nın Melbourne Üniversitesi'nde Adnan Moussalli tarafından yapılan araştırmaya göre, Bukalemunlar derilerinin içinde yer alan kromatofor denen renk hücreleri sayesinde rahatlıkla renk değiştirerek  Derilerini sarı, yeşil tonları, kırmızı tonları, kestane rengi ve siyaha çevirebilirler, benekler, çizgiler oluşturabilirler. Bu özelliği değerlendirirsek;

a. Renk değiştirme nedenlerinden kamufle olmayı benzetim açısından ele alırsak, Kamufle olmak, gizlenmek saklanmak, özden gizlenmek anlamına gelir.

i.Yöneticiler, çalışanlarına görev verirken açık, anlaşılır ve net olarak konuyu ele almamakta ve ortaya konuşmaktadırlar. İş sonucunda faaliyet değerlendirmesi yaparken sorumluyu doğrudan ikaz etmek yerine genel konuşarak kırıcı olmamak adına veya durumu idare etme yaklaşımı ile konuyu geçiştirme tarzını seçmektedirler.

ii.Görev vermede doğrudan kişiye vermek yerine, toplumun karşısında genel konuşmaktadırlar. Görevi hiç kimseye açıkça vermediklerinden, genel konuşmalarından dolayı sorumluluk kimsenin üzerinde olmamaktadır. Kimse doğrudan sorumlu olmadığından aksaklıkların da sahibi olmamaktadır. Bu durumda aksaklıktan dolayı yönetim sorumlu olmadığı gibi, doğrudan isim olmadığı için çalışanda sorumlu değildir. Bu aksaklığa ne yönetim nede çalışan sahip çıkmamaktadır.

iii.Hatayı yönetim şekline veya kişisel yetersizliğe bağlamamak adına genel konuşup konuyu kapatmayı tercih etmektedirler. Geri beslemede açık ve net görevle ilgili beklentilerini ifade etmemektedirler. Bu durumda çalışan ve yönetici mutlu, kaybeden şirketin sahibi olmaktadır.

iv.Yönetici, tüm çalışanlarına mavi boncuk dağıtma tarzını seçmekte ve herkese iyi görünmeye çalışmaktadırlar. Açık bir ifadeyle herkesin kendisini sevmesini arzu etmekte ve buna uygun davranmaya çalışmaktadır.

b.Rakiplerine Göz Dağı vermek için;

i.Son yıllarda şirketlerde yapılan çalışan memnuniyet anketleri nedeni ile şirkette sevilen yönetici olmak ve güçlü görünmek için taviz veren yönetici tipleri oluşmaktadır. Çalışanları mutlu etmeye çalışırken işi ikinci plana itebilmektedir.

ii.Güçlü ve sevilen sayılan yönetici olarak görünmek ve bunu güç odağı olarak kullanarak diğer yöneticilere karşı rekabette avantaj sağlamanın yanısıra tehdit olanlara karşı popülariteyi caydırıcı olarak kullanma isteği mevcuttur.

iii.Çalışan memnuniyet anketlerinden çıkacak olumsuz değerlendirmelerin işini kaybetme riskini getireceği düşüncesi ile performansı ve işi ikinci plana atabilmektedir.

c.Dişilerce fark edilebilmek için;

i.Bu konuyu ele alırken karşı cins olarak değerlendirmenin uygun olduğunu düşündüm. Hayvanlarda güçlü ve büyük  görünmek çekici olmak anlamında etkindir. İnsanlarda iş ortamlarında  güçlü ve çekici olmak adına tavır ve davranışlar sergilemektedir.

ii.Yönetici bir çalışanına cinsiyeti nedeni ile çok tolerans gösterirken diğerine aynı şartlarda yaklaşmamaktadır. Bunu cinsiyet ayırımcılığına dayandırsak ve temelini içgüdüsel olarak belirlersek yanlış olmaz. İçgüdülerle harekete geçen kişi , mavi boncuk dağıtarak veya makam, yetki gücü ile çekici görünmeye çalışmaktadır.

2.Bukalemunun Gözleri bağımsız hareket eder, biri yukarı bakarken diğeri aşağıya bakabilir, Yani avına odaklanırken bir gözü ile de düşmanlarını takip edebilmektedir. Bu bakımdan;

a.Yönetici bir gözü kişisel menfaatlerine bakarken, kendi işine gelen tüm detayları takip ederken, diğer gözü ile çalışanlarına bakmaktadır. Kendi menfaatlerine şahin çalışanlarının beklentilerine kör olabilmektedir. Yöneticinin gözü aynen bukalemunun yaptığı gibi avına yani menfaatlerine odaklanırken, diğer gözü ile çalışanlarına bakmakta ancak onların menfaatlerini savunması ve koruması gerekirken o gözü sanki kör olmuş gibi davranmaktadır.

3.Bukalemunlar dillerini avlarını yakalamak üzere vücutlarının 1.5 misli uzaklığa  fırlatarak dilin salgıladığı sıvıya yapışan böceği, ağızlarına çekerler ve bukalemunların dilleri jet uçağına oranla 5 kat daha hızlıdır. Bu açıdan bakıldığında;

a.Yöneticiler kendi menfaatlerini ve çıkarlarına uygun fırsat yakaladıklarında çok hızlı davranmakta ve yakaladıkları fırsatı değerlendirmek için her türlü özveriyi gösterebilmektedirler. O menfaati kullanabilmek ve o çıkarı elde etmek için o şartlara uygun davranış modelleri seçebilmektedirler.

b.Bukalemun dili ile avlanırken, jetten 5 kat hızlıdır. Yöneticilerimiz kendi menfaatleri söz konusu olduğunda işi çözümleme ve sonuca ulaştırmada jetten 10 kat hızlı olabilmektedirler.

c.Bukalemun yavaş hareket eder. Genelde olaylara reaksiyon göstermeyen ve beklemeyi tercih eden yöneticilerimiz, menfaat söz konusu olduğunda, yavaş olan davranışları, karar süreçleri ve konuyu çözüme götürme çabaları hızlı bir şekilde değişmektedir. Çözüm odaklı bir insan ile karşılaşma fırsatımız olmaktadır.

4.Bukalemun beş parmaklı ayaklarının iki parmağı bir yanda, üçü karşı tarafta olduğundan ağaç dallarını kerpeten gibi kavrar. ve toprakta çok yavaş yürür. Bu özellikleri değerlendirildiğinde;

a.Yöneticiler çok bir dar çevre oluşturur ve çevresindeki insanlara sıkı sıkı sarılır ve onların yönlendirmesine açıktır, onların fikirlerine ve yönlendirmelerine açıktır. Diğer iletişim teşebbüslerine karşı kapalıdır.

b.Hep aynı insanlardan bilgi akışını tercih ederler, bütün toplantılarını aynı insanlarla yapmak isterler, onlarla yemeğe çıkarlar, çünkü onlar tarafından mutlu edilmeyi tercih ederler. Bu filtrelenmiş bilgiler gelecekte fatura ödenmesine neden olur. Burada yönetici kendine atmosfer yaratmaktadır, kendini toplumdan saklamaktadır.

c.Yöneticilerin bazıları karar süreçlerinde ve görev vermede çok yavaş davrandıkları gibi açık ve net olamazlar. Özgüven noksanlığından konuları sürüncemede bırakmak ve kendiliğinden çözümlenmesini yada gündemden kalkmasını umut ederler. Ortamı istedikleri şekilde  tutmak ve riskten kaçınmak amaçlarıdır.

Çalışanlar Açısından;

 1.Bukalemunlar, derilerini sarı, yeşil tonları, kırmızı tonları, kestane rengi ve siyaha çevirebilirler, benekler, çizgiler oluşturabilirler. Bu özelliklerine bakıldığında;

a.Renk değiştirme nedenlerinden kamufle olmayı ele alırsak,

i.Kalabalığın içine karışarak iş yapmama ve öne çıkmadan an az işi yaparak, en az riskle yaşamayı tercih etmektedirler. iş yapmayan hata yapmaz ve sorun da yaşamaz. Bunun için işten ve sorumluluktan kaçınmak gerekir.

ii.Dikkat ve tepki çekmemek maksadıyla, kendi fikirlerini savunmazlar ve kendi fikirlerinin arkasında durmazlar, daima başkalarının fikirlerine tabii olurlar ve o fikirleri desteklemeyi tercih ederler.

iii.Yöneticilerden beklediklerini açıkça ifade etmek yerine arkalarından konuşmayı, yüzüne ise gülmeyi tercih etmektedirler.

iv.Tüm çalışma arkadaşlarına ve yöneticilerine mavi boncuk vermekteler, geri besleme vererek insanların hatalarını düzeltme fırsatını oluşturmak yerine, herkesin onları sevmesini sağlayacak tarzda davranmaya çalışmaktadırlar.

v.Doğruları söyleyerek, doğrunun ve haklının yanında yer almak veya savunmak; yerine susmayı veya bazen tavır değiştirerek yanlışı savunabilmektedirler.

b.Rakiplerine Göz Dağı vermek için;

i.Ortamda daha güçlü görünmek için güçlü ve sevilen sayılan biri olduğunu göstermek için çaba göstermektedirler. Arkasında birilerinin olduğunu göstermek veya arkalarında birilerinin olduğu  düşüncesini yaratacak davranışları sergilemektedirler, yöneticilere yakın olmak için yağcılık yaptıkları da görülebilmektedir.

c.Dişilerce fark edilebilmek için;

i.Karşı cins tanımlamasını kullanmaya devam edeceğim. Güçlü görünmek için mavi boncukçu rolünü oynamanın yanı sıra bazen arkadaşlarına çok kaba davranabilmektedirler. Bazen iş arkadaşlarından bazılarına yardımcı olmak için çok fazla çaba gösterdikleri ve aşırı nazik oldukları görülebilmektedir.

ii.Bu içten pazarlıklı yaklaşımı fark eden diğer çalışan bunu fırsat görmekte, o kişiyi kullanmak veya davranışlarından istifade etmeyi amaçlayabilmektedir.

2.Bukalemunun Gözleri bağımsız hareketini hatırlarsak, biri yukarı bakarken diğeri aşağıya bakabilir. Bu özelliği açısından;

a.Bir gözü ile yöneticisini izlerken diğer gözü ile işine bakabilmekte işi yaparken tam olarak işe odaklanmak ve iş bitirmek yerine yöneticinin gözünü boyayacak şekilde davranışlar söz konusu olabilmektedir.

b.Bir gözü ile kendi menfaatini kollarken diğer gözü ile iş arkadaşlarına veya işine bakabilmektedir. Bu son zamanlarda akıllı telefonla zaman geçirmek olarak ortaya çıkmaktadır.

c.Gözünün biri yöneticisi için çalışmaktadır, gördüklerini yöneticisine gayri resmi olarak raporlamaktadır.

3.Bukalemunlar dillerinin yapışkan özelliği ile avlarını yakalamak üzere dillerini jetten 5 kat hızlı fırlatarak avlarını ağızlarına çekerler. Bukalemunun bu özelliğini ele alırsak; Bu açıdan bakıldığında;

a.Kendi menfaatleri için yöneticisini yönlendirmede ve menfaatinin peşine düşmekte çok hızlı olabilmektedir.

b.Çalışanlar kendi menfaatlerini ve çıkarlarına uygun fırsat yakaladıklarında çok hızlı davranmakta ve yakaladıkları fırsatı değerlendirmek için her türlü özveriyi gösterebilmektedirler. O menfaati sağlamak için o şartlara uygun tavır ve davranış sergileyebilmektedirler.

c.Kendi menfaatleri olduğunda iş bitirme ve sonuca ulaştırma konusunda bukalemundan hızlı hareketler söz konusu olabilmektedir.

d.Yavaş olan iş yapma ve göreve istekli olmaları hızlı bir şekilde değişmekte ve menfaat beklentileri nedeni ile çalışkan ve fedakar çalışan rolünü kendilerine uygun görmektedirler.

4.Bukalemun beş parmaklı ayaklarının iki parmağı bir yanda, üçü karşı tarafta olduğundan ağaç dallarını kerpeten gibi kavrar. ve toprakta çok yavaş yürür. Bu özellikleri değerlendirildiğinde;

a.Yöneticilerine sıkı sarılırlar ve çok yüksek sadakat gösterirler. Onların işten ayrılmasını ve değişmelerini kişisel çıkarları etkileneceği için istemezler.

b.Yöneticiye bilgi akışı sağlayarak onu verdikleri bilginin onu yönlendirmesini ve dolaylı olarak yöneticilerini yönetmek isterler.

c.İş arkadaşlarına karşı açık ve net olmaktan çok diplomatik davranışlarla konuları geçiştirip , yöneticiye yakın durmayı tercih edebilirler.

Sonuç olarak: Bukalemun tanımlamasını her kim insanlar için kullanmaya başladı ise hayvanın bir kısım özelliklerinin benzetmeye uygun olduğu görülmektedir. yalan, dolan,hile, desise ve benzeri davranışlar iş hayatında mevcuttur. Bu nedenle bukalemun benzetim açısından doğru bir hayvan olarak görülmekle birlikte bu benzetime esas olan güdülerin ne olduğuna bakacak olursak,

a.İşten atılma korkusu

b.Kişisel çıkarlar

c.Sevilme ve saygı duyulma isteği

d.Güçlü olma arzusu

e.Karşı cinse çekici görünme isteği

f.Özgüven noksanlığı

g. Zayıf Kişilik

h.Kalabalığa saklanma ve görünmeme isteği

i.İş yapmaktan kaçınma isteği (tembellik)

Burada bir çok maddeyi saymak mümkündür fakat asıl olan insanın kendi çıkarlarını öne alarak yalan söylemesi ve yağcılık, yalakalık yapmasıdır. Bu ister yönetici olsun ister çalışan onun kişisel özelliklerinden ve tercihlerinden kaynaklanmaktadır.

Bu davranışları kişilerin çocukluğundaki yetiştirilme tarzının etkisi olduğu kadar hayattan beklentilerine ve egosunun büyüklüğüne bağlıdır. Kişi kendi egosunu kontrol altına alabildiği ve vicdan terazisi doğru çalıştığı sürece bukalemun olmaktan çıkar ve insan olabilir.

Miskin Adem oğlanı,nefse zebun olmuşdur
Hayvan canavar gibi,otlamağa kalmıştır

Bu konuda Yunus Emre yıllar önce insanın nefsinin etkisi ile farklı davranacağını vurgularken, insanın otlayacağını yazarken, bugünkü bukalemun benzetimine benzer bir tavır ortaya koymuştur.  Nefsinize boyun eğmeyin derken bugünkü anlamda egonuzu kontrol altına almanızı vurgulamıştır.

Peki nasıl bukalemun olmayız yani nasıl insan oluruz sorunu cevabı ise; İnsan olmak farkındalıkla başlar, önce kendinizin özelliklerini ve beklentilerini, yanlışlarınızın farkında olacaksınız ki , farkına vardığınızı zamanla düzeltebilesiniz. Farkındalık ile başlayan süreçte vicdan terazisini sürekli devrede tutarak akıl ile egoyu yenecek şekilde davranmak ve bu davranışlarda empati duygusunu her zaman dikkate almak gerekmektedir.

Kolay mıdır İnsan olmak, günümüzde çok zor iştir. çevrenizde bu kadar bukalemun varken yaşamak ve onlarla mücadele etmek, Dürüstlüğün ve çalışkanlığın prim yapmadığı bu çağda hakikaten zordur İNSAN olmak.

Beğendiğiniz yazıları dostlarınız ile paylaşınız.

Fikret GÜZELLER